Íðan, hvat gera vit so?

Nú gransking vísir, at skúlating ikki gera merkisverdan mun, tá ið tosað verður um faklig úrslit hjá næmingum, spurdi netavísin ”Skolebørn” John Hattie, professara, hvussu foreldur skulu hjálpa børnum sínum fyri at tryggja teimum ein góðan og gevandi skúladag.

John Hattie hevur skrivað bókina, sum er týdd til danskt við heitinum, ”Synlig Læring”. Hon er bygd á higartil mest umfatandi gransking um, hvat ávirkar læringina hjá næmingum. Granskingin varð gjørd út frá skúlagongdini hjá íalt 83 milliónum næmingum.

1: Vænta nógv
Størstan týdning hevur tað, at foreldur vænta nógv av børnum sínum. Júst tað hevur størstu ávirkanina á fakligu úrslitini. Tað ræður ikki um, hvørjar sosialu umstøðurnar eru, men heldur um vónirnar til barnið eru har. Eg vaks upp í einum øki, har bæði sosialu og peningaligu umstøðurnar vóru út av lagi vánaligar, men eg vist ikki av, at eg átti at klára meg illa.

 

Fleiri kanningar vísa heilt einfalt, at um vaksin halda, at børn eru dugnalig ella býtt, so hevur tað stóran týdning fyri, hvussu tey klára seg til royndir.

2: Gev barni tínum avbjóðingar
Tað ringasta foreldur kunnu siga við barn sítt er: ”Bara tú gert títt besta”, tí tey gera altíð sítt besta. Mong seta málini fyri børn síni alt ov lágt, tí tey halda, at børn gerast glað og fáa sjálvsálit, um tey hava lætt við at náa málinum. Tað er ein misskiljing. Tey motivera barn sítt nógv meir at læra, um tey arbeiða við at finna tað í børnunum, sum tey ikki vistu, at tey megnaðu. Mín gransking vísir, at tilgongdin, har næmingarnir fáa stórar avbjóðingar, hevur stóra ávirkan á fakliga úrslit teirra, tí tað er motiverandi. Foreldur kunnu stuðla børnunum við at hjálpa teimum út úr trygga umhvørvi teirra. Gera avbjóðandi aktivitetir saman við teimum, og um tað ikki eydnast teimum at náa málinum fyrstu ferð, so er at fáa tey at royna aftur.

3: Vís, at læring er hart arbeiði
Telduspøl eru nevniliga motiverandi, tí børnini vita akkurát, hvussu nógv stig tey fingu seinast og royna at fáa fleiri stig ella stríðast fyri at koma til ein nýggjan bana. Foreldur kunnu stuðla børnum teirra við at vísa teimum, at venjing er avgerandi, og tey mugu stríðast fyri at náa ávísa málinum.

4: Fokusera á menningina hjá barninum
Mong foreldur leggja dent á, hvussu barn teirra klárar seg samanborið við aðrar næmingar í flokkinum. Ístaðin skal barnið metast í mun til egna menning. Tað, sum er torført fyri eitt barn, er ikki torført fyri eitt annað barn. Stuðla barni tínum í at gerast betri og rósa tí fyri framstig. Tað, sum hevur størstu ávirkanina á fakligu úrslitini hjá næmingum er, tá ið tey sjálvi seta málini fyri læring og vita, hvussu tey kunnu náa málinum. Vinningurin skal vera at minka um gjónna ímillum staðið, har tey eru nú, og til staðið, tey fegin vilja fara.

5: Lurta eftir barni tínum
Granskingin vísir, at læringin hjá næmingunum gerst effektivari, tá ið lærarin gevst at tosa so nógv, sum hann ger. Undirvísingin hevur størri ávirkan, tá ið lærarar ístaðin samtala við næmingarnar um okkurt, sum gevur meining og oftari, heldur enn at “fiska” eftir einum ávísum svari, lurta eftir uppskotum ella meiningum, sum næmingarnir sjálvir koma við. Tað kunnu foreldur kanska eisini taka til sín?

Kul ella kiksað?

Í faldaranum ”Listaleypurin” – sum Norðurlandahúsið í Føroyum, Kommunusamskipan Føroya og Føroya kommunufelag skipa fyri við stuðli frá Mentamálaráðið - stendur tilboð til næmingar í føroyska fólkaskúlanum sjónleikurin “FUCK”.

Á heimasíðuni hjá Listaleypinum stendur, at “Listaleypurin er ein verkætlan, sum hevur til endamáls, at skúlabørn í øllum Føroyum skulu fáa góðar listarligar upplivingar sum partur av skúladegnum...”

Í stuttu lýsingini av júst hesum sjónleikinum, har málbólkurin er 7. til 10. flokkur, stendur, at hann er um: ”at ganga saman, forelskilsi, tú, eg, vit, at vera normalur, dreymar, vinir, mørk, kenslur, tryggleiki, fyrstu ferð, humor, samleiki, humørsvingningar, villir pissilingar, at fleyga sær, homosexualitetur, porno, maktin hjá kusuni, fordómar, fantasiir, murtar, boppur, paradise og sex… verðin flippar út í ungdómsárunum.”

Sum eg las, mátti eg smílast eftir nøkrum av “óskikkiligu” orðunum, sum tó tóktust rættiliga kiksað í samanhanginum. Víðari stendur so, at hetta er ”eitt stuttligt ískoyti til vanligu sexualfrálæruna, við denti á tað sunna sex- og kærleikslívið”.

Víst verður eisini til heimasíðuna www.teaterietapropos.dk, har lagt er upp til danskt frálærutilfar til lærarar, sum kann vera brúkt í tímunum eftir vitjanina av Teateriet Apropos. Eitt av poetisku brotunum í frálærutilfarinum er “scene 4”: Cille og Anna på opdagelse i kvindekroppen (kvindens skød). Her møder de Moder Liv (livmoder), G, Kli-Toris, menstruationstsunami og Venusbjerget. De to piger snakker om deres tissekone/mus/fisse.

 

Hugvekjandi er, at vit uttan trupulleika lata danskar sjónleikarar hesa løtuna standa fyri stuttligari seksualfrálæru í fólkaskúlanum við støði í donskum frálærutilfari.

Sjálvsagdur er týdningin í, at sjónleikarar, lærarar og næmingar fáa eitt læruríkt prát um tað, sum rørir seg í gerandisdegnum hjá næmingunum. Men hvussu gjøgnumhugsað er hetta tilboð til føroyskar fólkaskúlalærarar og næmingar? Hvar er markið fyri, nær tað kula gerst kiksað og støðið pínligt? Hetta tilboð er jú ætlað øllum næmingum í framhaldsdeildini – ikki bara nøkrum.  

At Norðurlandahúsið, KSF og FKF góðtaka støðið og danskt frálærutilfar er so tað, men tað kann undra, at Mentamálaráðið, sum ábyrgdari fyri gerð av frálærutilfari, heldur, at hetta er hóskandi frálærutilfar og støði til aldursbólkin – ella er tað bara lættari at lata danir seta dagskránna?

Ymiskar vilja meiningarnar altíð vera um, hvat støði fólkaskúlin skal hava ella hvørji tilboð fólkaskúlin skal bjóða. Tó er fólkaskúlin fyri øll, og tað avmarkar eisini – ella hvat? Dugi ikki at síggja, at hetta heldur tekur støði í nýggju námsætlanini.

Í morgunsendingini her fyri varð sagt, at føroyingar duga ov illa føroysku orðini á likamslutunum. Hóast góð føroysk orð eru fyri allar likamslutir, brúka vit tey ikki. Niðurstøðan var, sum vera mann, at týdningarmikið er, at tey vaksnu fyrst læra seg orðini, og síðani geva børnunum tey.

Tá kunnu vit spyrja, hvussu kiksað tað í veruleikanum er, at vaksin og myndugleikin við ábyrgdini av frálærutilfari ikki taka ábyrgdina á seg, men lata danir ístaðin seta dagsskránna.

Eygamálið í Sosialinum, oktober 2013