Við aldrinum gerast vit vísari, nøgdari og eydnusamari

Sjálv haldi eg, at tað er løgið at hava ein pápa, sum er 70. Havi hugsað eitt sindur um tað, vit vanliga kalla fyri "at vera gamal". Aldur er jú bara eitt tal, og hvørki mamma ella babba passa serliga væl til talið, tey "eru".

Jane Fonda, sum er fødd í 1937, kallar tað fyri at vera komin inn í triðja partin av lívinum – ella triðju akt. Hon sigur nakað soleiðis: "Vit liva í miðal 34 ár longri enn langommur og langabbar okkara gjørdu. T.v.s. at vit hava fingið næstan eitt heilt lív afturat tí, sum tey høvdu. Men hetta hevur mentan okkara ikki tikið til sín, tí vanliga verður lívið lýst sum ein bogi, har vit náa hæddarpunktið og fara síðani niður aftur til tað, sum er minni vert - eins og í patologiini ella sjúkdómalæruni.

Tó eru vísindamenn, listafólk og heimspekingar komnir til, at lívið als ikki er ein bogi, men er ein jøvn gongd upp eftir alt lívið. Teir grundgeva tað við, at hetta er ein serstøk menning, ella ein trappa, sum førir okkum við aldrinum til størri og størri tilfeingi í okkum sjálvum. Kanningar vísa, at flestu fólk yvir 50 ár hvíla betur í sær sjálvum, eru nøgdari, vísari, gerast minni bangin, góðtaka betur ymisleikan, kenna seg betri, eru minni tressað... og onkrar kanningar vísa enntá, at hesi eru eydnusamari, enn tá ið tey vóru ung.

Tí, tá ið tú ert "gamal", so ert tú sjálvur inni í tí, tú kennir tað, og tí ert tú ikki bangin fyri tí. Tú ert grundleggjandi tann sami, sum tú altíð hevur verið. Sjálvandi er alt ikki bara gott, og kanska er umleið 1/3 gen bestemmað og/ella hepni, men 2/3 gevur tær møguleika at hava ávirkan á, hvat tú gert við tað, og hvussu tú vilt liva tað.

Men, sum vit vita, so er atrofiin galdandi í øllum heiminum og allastaðni. Ein grundleggjandi veruleiki. Hetta sigur okkum jú, at alt verður við tíðini oyðilagt, soleiðis, sum vit eisini síggja tað og vanliga lýsa tað. Her er bara eitt undantak.

Undantakið er sálin, tí sálin í menniskjum fer líðandi uppeftir. Sjálvt um vit fáa likamligar avbjóðingar, so nýtist hetta ikki at ávirka sálina.

Menniskju leita eftir meining og út frá upplivingum undir 2. heimskríggi segði Victor Frankle: “Alt tú hevur í lívinum kann verða tikið frá tær - uttan eitt - og tað er frælsi títt at velja, hvussu tú svarar tí aftur, sum hendir tær!” Tað, sum eyðkennir lívið, sum vit liva, er hvussu vit síggja tað, sum hendir og hvussu vit lata tað ávirka okkum."

So er tað ikki gott at vita, at vit við aldrinum gerast vísari, nøgdari og eydnusamari :) Hygg her, hvat Jane Fonda sigur:

http://www.ted.com/talks/jane_fonda_life_s_third_act.html